W związku z wystąpieniem Zarządu KRIR z dnia 26 lutego br. dotyczącym podjętych przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi działań zmierzających do zniesienia historycznej zasady kwalifikowalności gruntów rolnych, 12 kwietnia br. resort rolnictwa przedstawił stanowisko w tej sprawie. W ramach trwającej na forum wspólnotowym dyskusji nad uproszczeniem Wspólnej Polityki Rolnej, Polska wraz z innymi państwami członkowskimi przedstawiła szereg propozycji zmian prawa wspólnotowego, w tym m.in. propozycję wprowadzenia zmian do rozporządzenia Rady (WE) nr 73/2009 zmierzającą do odstąpienia od stosowania warunku utrzymywania działek rolnych w dobrej kulturze rolnej w dniu 30 czerwca 2003 r. W listopadzie 2009 r. Komisja miała przeanalizować te propozycje i przedstawić ewentualne uwagi Radzie UE. W związku z powyższym Zarząd KRIR zwrócił się z prośbą o informacje na temat podjętych w przedmiotowej sprawie decyzji. Poniżej treść niniejszej odpowiedzi.
Zgodnie z konkluzjami Rady UE przyjętymi przez Specjalny Komitet ds. Rolnych (SCA) w dniu 16 listopada 2009 roku, Komisja Europejska przygotowała dokument roboczy zatytułowany Uproszczenie WPR: wyniki oceny 39 propozycji uproszczeniowych, przedłożonych Radzie 24 kwietnia 2009 r. oraz stan prac nad innymi działaniami uproszczeniowymi , w którym odniosła się do wszystkich propozycji wysuniętych przez państwa członkowskie.
Odnośnie do postulatu, zgłoszonego m.in. przez Polskę, dotyczącego zniesienia warunku utrzymywania działek rolnych w dobrej kulturze rolnej w dniu 30 czerwca 2003 r., Komisja Europejska nie rekomendowała przyjęcia tego rozwiązania, uzasadniając swoje stanowisko ograniczeniami wynikającymi z ustaleń z WTO (w przypadku zniesienia okresu referencyjnego trudno będzie przekonać WTO o tym, że system jednolitej płatności obszarowej nie jest związany z produkcją), ewentualnymi negatywnymi skutkami dla środowiska (zachęta do przekształcania ziemi w grunty rolne) oraz koniecznością aktualizacji bazy danych systemu identyfikacji działek rolnych w tym zakresie.
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi nie podziela jednak tej argumentacji. Wnioskując o zniesienie historycznego kryterium kwalifikowalności gruntów w ramach SAPS, Polska nie oczekuje jednocześnie całkowitego zaprzestania określania referencyjnej liczby hektarów, a jedynie zniesienia sprawdzania tego kryterium na poziomie poszczególnych działek. Dzięki temu zasada określania całkowitej powierzchni referencyjnej, a w konsekwencji niewiązania wsparcia z produkcją, zostanie utrzymana zgodnie z kryteriami wynikającymi z WTO. Należy podkreślić, że już w tej chwili możliwe jest przyznanie płatności w ramach SAPS do większej liczby hektarów niż wielkość referencyjna, co potwierdza przepis art. 123 ust. 2 rozporządzenia Rady (WE) Nr 73/2009.
Niemniej jednak należy pamiętać, że odstąpienie od obowiązującej historycznej zasady kwalifikowalności gruntów rolnych, możliwe jest jedynie w wyniku zmiany prawodawstwa wspólnotowego w tym zakresie. Konieczna jest zatem pogłębiona dyskusja oraz wypracowanie rozwiązań możliwych do zaakceptowania zarówno przez państwa członkowskie jak i organy wspólnotowe. Polska aktywnie uczestniczy w dyskusji na temat uproszczenia WPR i w ramach tej dyskusji niezmiennie podtrzymuje swoje stanowisko dotyczące konieczności zniesienia historycznej zasady kwalifikowalności gruntów.
W dniu 8 grudnia 2009 r. Komisja Europejska podjęła na nowo dyskusję na temat kwalifikowalności gruntów rolnych w ramach systemu płatności jednolitej (SPS) i systemu jednolitej płatności obszarowej (SAPS). W ramach tej dyskusji, państwa członkowskie zostały poproszone o przedstawienie swoich doświadczeń związanych z wdrażaniem zasad kwalifikowalności. Zebrane opinie oraz wnioski posłużyły do przygotowania dokumentu, który obecnie jest przedmiotem debaty toczącej się na forum Komitetu Zarządzającego ds. Płatności Bezpośrednich.
Stanowisko państw członkowskich zaprezentowane w powyższym dokumencie stwierdza, że kryterium utrzymywania gruntów w dobrej kulturze rolnej na dzień 30 czerwca 2003 r. jest coraz trudniejsze do kontrolowania i niezrozumiałe dla rolników. Ponadto, przestrzeganie zasad dobrej kultury rolnej w roku złożenia wniosku, czyli kryterium stosowane obecnie w Bułgarii i Rumunii, jest korzystne i pozwala wesprzeć tych rolników, którzy włączają do produkcji uprzednio porzucone grunty. Podkreślono jednak, że zniesienie historycznej zasady kwalifikowalności gruntów rolnych może przynieść dodatkowe obciążenia dla administracji związane ze zmianami gruntów i koniecznością aktualizacji danych w systemie identyfikacji działek rolnych. Komisja przyjęła do wiadomości uwagi państw członkowskich i zapowiedziała, że temat ten będzie przedmiotem dalszych rozważań.
W dokumencie poddanym pod dyskusję na forum Komitetu Zarządzającego KE zaprezentowała również 4 alternatywne scenariusze dotyczące kryteriów kwalifikowalności, które mogłyby wejść w życie w przyszłości. Żadna z 4 propozycji nie zawiera odniesienia do warunku utrzymywania gruntu w dobrej kulturze rolnej na dzień 30 czerwca 2003 r. Można zatem domniemywać, że Komisja skłania się ku rozwiązaniu zgodnemu ze stanowiskiem Polski, a więc ku zniesieniu w przyszłości historycznej zasady kwalifikowalności gruntów rolnych.
W dyskusję nad zasadami kwalifikowalności gruntów rolnych włączył się również Parlament Europejski, który w raporcie opublikowanym w dniu 22 marca 2010 r. zachęca Komisję Europejską do jak najszybszego przeanalizowania obecnie obowiązującej definicji gruntu rolnego kwalifikującego się do płatności oraz stosowania tej definicji w poszczególnych państwach członkowskich.
Na zakończenie MRiRW zapewnia, że odstąpienie od zasady historycznej kwalifikowalności gruntów rolnych jest dla Polski priorytetem i stanowi jeden z głównych postulatów Rządu w toczącej się obecnie dyskusji nad kształtem przyszłej Wspólnej Polityki Rolnej.
